Fokkerijbegeleiding bij de hond: tot aan de dekking

Cyclus van de teef

De hond is een mono-oestrische diersoort, wat inhoudt dat er na iedere loopsheid een periode van anoestrus (“rustfase” van de eierstokken). Gemiddeld is een teef 1-3 keer per jaar loops⁽¹⁾ . Aan het eind van de anoestrus start de folliculaire fase welke gekenmerkt is door groei van follikels (eiblaasjes) in de eierstokken welke oestradiol produceren (figuur 1). De stijgende plasma oestradiol concentratie is verantwoordelijk voor de verschijnselen die passen bij een loopsheid: vulvazwelling en bloederige uitvloeiing. Vanaf het moment dat deze verschijnselen waargenomen kunnen worden spreekt men van pro-oestrus. Na het bereiken van de maximale plasma oestradiol concentratie, volgt een piek van een hormoon uit de hypofyse: Luteïniserend Hormoon (LH) en daalt de plasma oestradiol concentratie, waardoor de hoeveelheid uitvloeiing vaak wat vermindert en de vulva wat krimping laat zien. De LH piek stimuleert de ovulatie (bij de hond meerdere, aangezien de hond over het algemeen meer dan 1 nakomeling zal krijgen). Vaak zal een teef een dekking toestaan vanaf de LH piek, tot aan enkele dagen na de ovulatie. De periode dat een teef dekbereid is, wordt “oestrus” genoemd. Vanaf het moment dat de teef de reu niet meer accepteert spreekt men van de “metoestrus”. Onder invloed van LH zal een gedeelte van de follikels gaan luteïniseren en een kleine hoeveelheid progesteron gaan produceren.

Als de ovulatieperiode is afgerond, zullen alle geovuleerde follikels gaan luteïniseren en ontstaan er corpora lutea (gele lichaampjes) welke grote hoeveelheden progesteron gaan produceren. De folliculaire fase eindigt bij de ovulatie en vanaf de ovulatie start de luteale fase, welke bij de hond ongeveer net zo lang duurt als een dracht (zelfs wat langer). Als de plasma progesteron concentratie is gedaald naar basale waarden (<1 ng/ml), is de luteale fase voorbij en volgt een periode van anoestrus⁽¹⁾ .

Mogelijkheden bepaling van het juiste dekmoment

Teven zijn 1-3 dagen na de ovulatie optimaal vruchtbaar. Aangezien er grote individuele verschillen zijn qua cycluslengte, is deze vruchtbare periode zonder aanvullend onderzoek vaak lastig te bepalen. Over het algemeen zal een teef een sterke toename van oestrisch gedrag laten zien, zoals blijven staan als ze door een reu wordt besnuffeld of besprongen en ze zal een staartreflex vertonen. Er zijn echter veel teven die dit gedrag ook laten zien buiten de vruchtbare periode om. Met behulp van cytologie van het vestibulum kan een indruk verkregen worden van de mate van oestradiol invloed (figuur 2). Cytologie van het vestibulum geeft een hele grove indicatie van het moment van de cyclus maar is onvoldoende nauwkeurig om de vruchtbare periode vast te stellen. De invloed van oestradiol kan ook bekeken worden met vaginoscopie. Naarmate de plasma oestradiol concentratie stijgt, zwelt het slijmvlies en zal het bleker worden. Tijdens de LH piek daalt de plasma oestradiol concentratie en zal het slijmvlies gaan krimpen en verandert het van bleek en sterk gezwollen naar bleek met vele rimpels en plooien. Vaginoscopie geeft een indicatie van het moment van de cyclus, maar het is onvoldoende nauwkeurig om de meest vruchtbare periode te kunnen vaststellen. De meest betrouwbare methode is het bepalen van de plasma progesteron concentratie. De plasma progesteron concentratie begint enkele dagen voor ovulatie licht te stijgen en als de ovulatieperiode is afgerond wordt een snelle stijging gezien. Met behulp van herhaalde progesteron metingen kan het ovulatiemoment worden vastgesteld.

[...]